Zakon omanjinskim pravima i slobodama; Objavljen u Sl. listu br. 31 od 12.05.2006.godine, stupa na snagu 20.05.2006.godine

NAPOMENA:
U tekstu se nalaze i dva člana zakona koja su prestala da važe na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG.("Sl. list RCG", br. 51/06)

ZAKON

O MANJINSKIM PRAVIMA I SLOBODAMA

I. OSNOVNE ODREDBE

Clan 1
Republika Crna Gora (u daljem tekstu: Republika), u skladu sa Ustavom Republike Crne Gore, Poveljom o ljudskim i manjinskim pravima i gradanskim slobodama i opšte prihvacenim pravilima medunarodnog prava i ratifikovanim medunarodnim ugovorima, obezbjeduje zaštitu prava autohtonim brojcano manjinskim narodima, nacionalnim manjinama, etnickim manjinama i njihovim pripadnicima (u daljem tekstu: manjina), pored opštih ljudskih i gradanskih prava i sloboda garantovanih svim gradanima, kao i zaštitu posebnih manjinskih prava i sloboda.

Clan 2
Manjina, u smislu ovog zakona, je svaka grupa državljana Republike, brojcano manja od ostalog preovladujuceg stanovništva, koja ima zajednicke etnicke, vjerske ili jezicke karakteristike, razlicite od ostalog stanovništva, istorijski je vezana za Republiku i motivisana je željom za iskazivanjem i ocuvanjem nacionalnog, etnickog, kulturnog, jezickog i vjerskog identiteta.

Clan 3
Pripadnici manjina mogu da ostvaruju svoja prava i uživaju slobode pojedinacno ili u zajednici sa drugima.

Clan 4
Pripadnici manjina ravnopravni su sa drugim državljanima i uživaju jednaku zakonsku zaštitu.
Protivzakonita je i kažnjiva svaka povreda prava manjina.

Clan 5
Manjinama i njihovim pripadnicima, pored prava predvidenih opšte prihvacenim medunarodnim pravilima i ratifikovanim medunarodnim ugovorima, ovim zakonom obezbjeduje se puno uživanje prava koja ne mogu biti manja od dostignutih, pod jednakim uslovima u cilju obezbjedivanja njihove stvarne jednakosti sa ostalim državljanima.

Clan 6
Republika s drugim državama zakljucuje medunarodne sporazume o zaštiti prava pripadnika manjina.
Prilikom zakljucivanja medunarodnih sporazuma iz stava 1 ovog clana, Republika ce se zalagati da se njima stvaraju i unapreduju uslovi potrebni za održavanje, razvijanje i zaštitu nacionalnog, etnickog, kulturnog, jezickog i vjerskog identiteta.

Clan 7
Vlada Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada) donosi Strategiju manjinske politike.
U cilju obezbjedivanja uslova za nesmetano uživanje i njegovanje nacionalnih ili etnickih posebnosti manjina i njihovih pripadnika, državni organi su dužni da, u skladu sa Strategijom manjinske politike, preduzimaju odgovarajuce mjere.
Strategijom iz stava 1 ovoga clana posebno ce se definisati mjere za sprovodenje ovog zakona i unapredivanje uslova života manjina i unapredenje mjera i aktivnosti, kao i što vecu integraciju Roma u društveni i politicki život Republike.

II. PRAVA I SLOBODE MANJINA I NJIHOVIH PRIPADNIKA

Clan 8
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo izražavanja, cuvanja, razvijanja, prenošenja i javnog ispoljavanja nacionalnog, etnickog, kulturnog, vjerskog i jezickog identiteta, kao dijela njihove tradicije.
Republika ce razvijati i unapredivati izucavanje istorije, tradicije, jezika i kulture manjina.
U skladu sa ovim zakonom i prihvacenim medunarodnim obavezama, nadležni organi obezbjeduju zaštitu kulturne baštine manjina i njihovih pripadnika.

Clan 9
U cilju ocuvanja i razvoja nacionalnog ili etnickog identiteta, manjine i njihovi pripadnici imaju pravo da osnivaju ustanove, društva, udruženja i nevladine organizacije u svim oblastima društvenog života.
U finansiranju organizacija iz stava 1 ovog clana ucestvuje i Republika, u skladu sa materijalnim mogucnostima.

Clan 10
Pripadnici manjina imaju pravo da se samostalno i slobodno nacionalno odreduju, pravo na slobodan izbor i korišcenje licnog i porodicnog imena i imena svoje djece, kao i pravo na upisivanje tih imena u maticne knjige i licna dokumenta na svom jeziku i pismu.
Pravo na naziv i upis naziva na jeziku i pismu manjine mogu koristiti i organizacije iz clana 9 ovog zakona.

Clan 11
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo na upotrebu svog jezika i pisma.
U jedinicama lokalne samouprave u kojima pripadnici manjine cine vecinu ili znacajan dio stanovništva, prema rezultatima poslednjeg popisa, u službenoj upotrebi je i jezik te manjine.
Službena upotreba jezika manjina, u smislu stava 2 ovog clana, podrazumijeva narocito: korišcenje jezika u upravnom i sudskom postupku i u vodenju upravnog i sudskog postupka, kod izdavanja javnih isprava i vodenje službenih evidencija, na glasackom listicu i drugom izbornom materijalu i u radu predstavnickih tijela.
Na teritorijama lokalne samouprave iz stava 2 ovog clana imena organa koji vrše javna ovlašcenja, naziv jedinice lokalne samouprave, naziv naseljenih mjesta, trgova i ulica, ustanova, poslovnih i drugih firmi i toponima ispisuju se i na jeziku i pismu manjine.

Clan 12
Manjinama i njihovim pripadnicima obezbjeduje se sloboda informisanja na nivou standarda koji su sadržani u medunarodnim dokumentima o ljudskim pravima i slobodama.
Pripadnici manjina imaju pravo na slobodno osnivanje medija i nesmetan rad zasnovan na: slobodi izražavanja mišljenja, istraživanja, prikupljanja, širenja, objavljivanja i primanja informacija, slobodnom pristupu svim izvorima informacija, zaštiti covjekove licnosti i dostojanstva i slobodnom protoku informacija.
Nadležni upravni i programski organi medija ciji je osnivac Republika obezbjeduju odgovarajuci broj casova radi emitovanja informativnog, kulturnog, obrazovnog, sportskog i zabavnog programa na jezicima manjina i njihovih pripadnika, kao i programske sadržaje koji se odnose na život, tradiciju i kulturu manjina i obezbjeduju finansijska sredstva za finansiranje tih programskih sadržaja.
Sadržaji koji se odnose na život, kulturu i identitet manjina emituju se najmanje jednom mjesecno, na službenom jeziku, preko javnih servisa.
Republika može, u skladu sa svojim materijalnim mogucnostima, obezbijediti prevodenje (titlovanje) programa sa manjinskih jezika na službeni jezik.
Vlada može preduzimati i podsticajne mjere da se u okviru i drugih radio i televizijskih programa obezbijedi emitovanje programskih sadržaja iz stava 3 ovog clana.

Clan 13
Manjine i njihovi pripadnici imaju prava na školovanje na svom jeziku i na odgovarajucu zastupljenost svog jezika u opštem i strucnom obrazovanju, u zavisnosti od broja ucenika i finansijskih mogucnosti Republike.
Prava iz stava 1 ovog clana ostvaruju se u svim stepenima vaspitanja i obrazovanja.
Prava iz stava 1 ovog clana ostvaruju se kroz posebne škole ili posebna odjeljenja u redovnim školama.
Nastava se izvodi u cjelosti na jeziku manjine.
Kada se nastava izvodi na jeziku manjine obavezno se uci službeni jezik i pismo.
Ucenici i studenti koji ne pripadaju manjinama mogu da uce jezik manjine sa kojom zajedno žive.

Clan 14
Odjeljenje sa nastavom na jeziku i pismu manjine može se osnivati i za manji broj ucenika od broja utvrdenog za rad te ustanove, a koji ne može biti manji od 50% broja ucenika predvidenih zakonom.

Clan 15
Predmetni programi za potrebe obrazovanja iz clana 13 stav 1 ovog zakona sadrže teme iz oblasti istorije, umjetnosti, književnosti, tradicije i kulture manjine.
Prije usvajanja predmetnih programa koji izražavaju posebnost manjina, Savjet manjine daje mišljenje nadležnom organu za usvajanje predmetnih programa.
Obrazovni program u ustanovama i školama sa nastavom na službenom jeziku sadrži teme iz maternjeg jezika i književnosti, istorije, umjetnosti i kulture manjina i druge sadržaje koji pospješuju medusobnu toleranciju i suživot.
Na teritorijama gdje je i jezik manjine u službenoj upotrebi, obrazovni program u ustanovama na službenom jeziku može da sadrži i mogucnost ucenja jezika manjine.

Clan 16
Za potrebe obrazovanja na jeziku odnosne manjine, u smislu clana 13 stav 1 ovog zakona, u okviru visokog obrazovanja mogu se obezbijediti katedre, fakulteti ili instituti radi obrazovanja vaspitaca, ucitelja i nastavnika na jeziku te manjine.
Radi djelotvornog ucešca manjina, Republika može pospješivati medunarodnu obrazovnu, naucnu i tehnicku saradnju, u cilju omogucavanja da pripadnici manjina studiraju u inostranstvu na maternjem jeziku i da se tako stecene diplome priznaju, u skladu sa zakonom.

Clan 17
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo da osnivaju vaspitno-obrazovne ustanove.
Finansiranje ustanova iz stava 1 ovog clana obaveza je osnivaca.

Clan 18
Vaspitni i obrazovni rad u školskoj ustanovi ili posebnom odjeljenju redovne škole sa nastavom na jeziku manjine obavljaju nastavnici iz reda te manjine koji imaju aktivno znanje jezika manjine, odnosno nastavnici koji nijesu iz reda odnosne manjine, a imaju aktivno znanje jezika i pisma te manjine.
Direktor školske ustanove koju osniva Republika ili opština sa nastavom na jeziku i pismu manjine koji ispunjava uslove iz stava 1 ovog clana bira se u skladu sa zakonom.
Nadležni organ državne uprave dužan je da prije izbora lica iz stava 2 ovoga clana dobije mišljenje Savjeta te manjine.

Clan 19
Radi punog uživanja manjinskih prava, Univerzitet Crne Gore, na predlog Savjeta manjine, može svake školske godine upisati odredeni broj studenata, pripadnika manjina, u skladu sa aktom Univerziteta.

Clan 20
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo na upotrebu nacionalnih simbola, u skladu sa zakonom.

Clan 21
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo da obilježavaju znacajne datume, dogadaje i licnosti iz svoje tradicije i istorije.

Clan 22
Pripadnici manjina imaju pravo da se slobodno udružuju, u skladu sa zakonom i nacelima medunarodnog prava o slobodi udruživanja.
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo na ispoljavanje svojih interesa, djelotvorno ucešce u vršenju vlasti i u javnoj kontroli vlasti.
Manjine i njihovi pripadnici mogu, radi ostvarivanja zajednickih interesa, saradivati sa vladinim i nevladinim organizacijama u zemlji i inostranstvu.

Clan 23
Prestao da važi na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG.("Sl. list RCG", br. 51/06)
PRETHODNI TEKST
Izbornim zakonodavstvom, primjenom principa afirmativne akcije, obezbijedice se dodatan broj mandata poslanika za pripadnike manjina.
Manjine koje u ukupnom stanovništvu cine od 1% do 5% shodno rezultatima posljednjeg popisa stanovništva, bice zastupljene u Skupštini RCG sa jednim poslanickim mandatom, preko predstavnika izabranog sa manjinske izborne liste.
Manjine koje u ukupnom stanovništvu cine preko 5% shodno rezultatima posljednjeg popisa stanovništva, imace tri zagarantovana poslanicka mandata u Skupštini RCG, preko predstavnika izabranih sa manjinskih izbornih lista, pri cemu se mora voditi racuna o jezickim i etnickim specificnostima, kao i o stecenom izbornom pravu Albanaca u Republici.

Clan 24
Prestao da važi na osnovu Odluke Ustavnog suda RCG.("Sl. list RCG", br. 51/06)
PRETHODNI TEKST
U skupštinu lokalne samouprave bira se jedan predstavnik manjine koja u stanovništvu lokalne samouprave ucestvuje od 1% do 5%, a iznad 5% u skladu sa izbornim zakonodavstvom.

Clan 25
Manjine imaju pravo na srazmjernu zastupljenost u javnim službama, organima državne vlasti i lokalne uprave.
O zastupljenosti pripadnika manjina, u smislu stava 1 ovog clana, staraju se nadležni organi zaduženi za kadrovska pitanja, u saradnji sa savjetima manjina.

Clan 26
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo na ucešce u procesu donošenja i predlaganja odluka državnih organa koje su od interesa za ostvarivanje prava manjina, u skladu sa zakonom.
Ucešce iz stava 1 ovog clana sastoji se u konsultacijama, ispitivanjima javnog mnjenja, dijalogom i posebnim postupcima onih kojih se data odluka neposredno tice.

Clan 27
U jedinicama lokalne samouprave iz clana 11 stav 2 ovog zakona statut, odluka ili drugi opšti akti koje donose organi jedinice lokalne samouprave pišu se i objavljuju na službenom jeziku i na jeziku i pismu manjine.

Clan 28
U jedinicama lokalne samouprave u kojima vecinu ili znacajan dio stanovništva cine manjine, lokalna samouprava je dužna da, u okviru plana i programa za djelotvorno ucešce lokalnog stanovništva u vršenju javnih poslova ili donošenjem posebnog plana i programa, preko savjeta odnosne manjine, obezbijedi uslove za ucešce manjina u donošenju programa razvoja opštine, prostornih i urbanistickih planova, budžeta i opštih akata kojima se utvrduju prava i obaveze gradana i uredi nacin i postupak ucešca manjina u vršenju javnih poslova i da odredi organ koji sprovodi javnu raspravu po tim i drugim aktima.

Clan 29
Ako poslanici izabrani sa manjinske liste smatraju da predloženi akt ili propis bitno zadire u interese te manjine, o tome ce podnosilac predloga i ti poslanici usaglašavati stavove.
Usaglašavanje, u smislu stava 1 ovog clana, odnosi se na:
- pitanja koja se odnose na promjene etnicke strukture stanovništva suprotno clanu 39 stav 1 ovog zakona;
- pitanja koja se odnose na sadržaje obrazovnih programa bez mišljenja Savjeta manjina;
- pitanja koja se ticu ocuvanja jezickog i nacionalnog identiteta manjina.

Clan 30
Prava iz cl. 9, 12, 13 i 17 ovog zakona ostvaruju se u skladu sa posebnim propisima.

Clan 31
Manjine i njihovi pripadnici imaju pravo da zasnivaju i održavaju slobodne i miroljubive odnose preko granice sa maticnim državama i sa sunarodnicima koji borave u drugim državama, posebno s onim sa kojima imaju zajednicki etnicki, kulturni, jezicki ili vjerski identitet.
Pravo iz stava 1 ovog clana ne može se ostvariti suprotno interesima Republike.

Clan 32
Manjine i njihovi pripadnici mogu primati materijalnu i finansijsku pomoc od domacih i stranih organizacija, fondacija i privatnih lica.
U slucaju finansijske ili druge materijalne pomoci udruženjima, ustanovama, društvima i nevladinim organizacijama manjina iz inostranstva, država može da obezbijedi odgovarajuce poreske i druge olakšice ili oslobadanje od carine, u skladu sa zakonom.

Clan 33
Manjine i njihovi pripadnici, u cilju unapredenja sloboda i prava manjina, mogu osnovati savjet.
Manjina može izabrati samo jedan savjet.
Savjet se bira na period od cetiri godine.
Savjet može da ima najmanje 17, a najviše 35 clanova.
Savjet cine: poslanici sa manjinske liste, clanovi Vlade koje predlažu predstavnici te manjinske liste, predsjednici opština u kojima manjina cini vecinu i drugi poslanici i clanovi Vlade, kao i predsjednici opština iz odnosne manjine, koji to žele, predsjednici manjinskih parlamentarnih stranaka, kao i predsjednici odbornickih klubova manjinskih stranaka.
Ostali clanovi savjeta biraju se tajnim glasanjem, na elektorskoj skupštini odnosne manjine.
Organ državne uprave nadležan za manjinska prava (u daljem tekstu: Ministarstvo) donosi pravila i uputstva za prve izbore savjeta i nadzire njihovu primjenu.
Clanovi savjeta biraju predsjednika i sekretara savjeta tajnim glasanjem, iz reda svojih clanova.
Savjet donosi budžet, statut i poslovnik o svom radu, kojim se ureduju pitanja od znacaja za rad savjeta.
Sredstva za finansiranje savjeta obezbjeduju se u budžetu Republike.

Clan 34
Evidenciju savjeta iz clana 33 ovog zakona vodi Ministarstvo.
Upisom u evidenciju savjet stice svojstvo pravnog lica.
Obrazac i nacin vodenja evidencije savjeta propisuje Ministarstvo.
Rješenje o upisu savjeta u evidenciju objavljuje se u "Službenom listu Republike Crne Gore".

Clan 35
Savjet:
- predstavlja i zastupa manjinu;
- podnosi predlog državnim organima, organima lokalne uprave i javnim službama za unapredenje i razvoj prava manjina i njihovih pripadnika;
- podnosi inicijativu predsjedniku Republike da zakon kojim se narušavaju prava manjina i njihovih pripadnika ne proglasi;
- ucestvuje u planiranju i osnivanju vaspitno-obrazovnih institucija;
- daje mišljenje na predmetne programe koji izražavaju posebnost manjina;
- predlaže upis odredenog broja studenata na Univerzitet Crne Gore;
- pokrece inicijativu za izmjenu propisa i drugih akata kojima se ureduju prava pripadnika manjina;
- vrši i druge poslove u skladu sa ovim zakonom.
O pitanjima o kojima raspravljaju organi državne vlasti i javne službe, a ticu se prava manjina i njihovih pripadnika, ostvaruje se potrebna saradnja sa Savjetom, radi izgradnje medusobnog povjerenja.
Državni i drugi organi ce, u roku od 30 dana od dana pokretanja inicijative ili zahtjeva, u smislu stava 1 ovog clana, obavijestiti Savjet o preduzetim mjerama.

Clan 36
Skupština Republike, radi podrške aktivnostima znacajnim za ocuvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etnickih posebnosti manjina i njihovih pripadnika u oblasti nacionalnog, etnickog, kulturnog, jezickog i vjerskog identiteta, osniva Fond za manjine ( u daljem tekstu: Fond).
Sredstva za rad Fonda obezbjeduju se u budžetu Republike i iz drugih izvora.
Sredstva iz stava 2 ovog clana raspodjeljuju se u skladu sa proporcionalnim ucešcem manjina u strukturi stanovništva Republike.
U donošenju odluke o raspodjeli sredstava iz stava 3 ovog clana ucestvuju i predstavnici manjina u skladu sa odlukom Savjeta manjina.

III. ZAŠTITA PRAVA

Clan 37
Zaštitu prava manjina obezbjeduju organi državne, odnosno lokalne uprave i sudovi.

Clan 38
Ministarstvo predlaže Vladi politiku razvoja i zaštite prava manjina.
Najmanje jednom godišnje Vlada podnosi Skupštini izvještaj o razvoju i zaštiti prava manjina.

Clan 39
Zabranjeno je preduzimanje mjera i aktivnosti kojim bi se promijenila struktura stanovništva na podrucjima na kojima žive pripadnici manjine, a imaju za cilj ogranicavanje zakonskih prava i sloboda.
Zabranjena je svaka neposredna ili posredna diskriminacija po bilo kom osnovu, pa i po osnovu rase, boje, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porijekla, rodenja ili slicnog statusa, vjeroispovijesti, politickog ili drugog ubjedenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihickog ili fizickog invaliditeta.

IV. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Clan 40
Zakoni i drugi propisi kojima se utvrduju prava manjina i njihovih pripadnika usaglasice se sa ovim zakonom najkasnije u roku šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Clan 41
Statut i drugi opšti akti organa lokalne samouprave usaglasice se sa ovim zakonom u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Clan 42
Propise za izvršavanje ovog zakona Ministarstvo ce donijeti u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Clan 43
Strategija manjinske politike donijece se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Clan 44
Fond za manjine osnovace se u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Clan 45
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Republike Crne Gore".